فرمانروایان بختیاری پس از ساسانیان (۳)

سرنوشت علی مردان خان بختیاری چهارلنگ
علی مردان خان پس از پیمان شکنی و کشتن ابوالفتح خان بختیاری آسترکی هفت لنگ، باباخان چهارلنگ را به حکومت اصفهان گماشت و خود با شاه اسماعیل راهی شیراز شد.
گلستانه گزارش می‌دهد چون خبر پیمان شکنی علی‌مردان خان و کشته شدن ابوالفتح خان بختیاری هفت لنگ به آگاهی کریم خان رسید از هر سوی لشکری فراهم کرده بسوی اصفهان شتافت. در این لشکرکشی سلیمان خان افشار با هشت هزار سوار او را همراهی می کرد. باباخان چهارلنگ که از سوی علی مردان خان حکومت اصفهان را داشت شهر را بجای گذاشته و فرار کرد. کریم خان بدون خونریزی در سال ۱۱۶۵ق. اصفهان را گرفت و حکومت اصفهان را به برادر خود صادق خان داد و خود با نیروی کافی به قصد علی‌مردان خان خیمه بیرون زد. علی مردان خان چهارلنگ در این هنگام از راه کوهستان بختیاری در سراب کوهرنگ آمده و در آنجا اطراق کرده بود. پس از برخورد و رویارویی دو لشکر شکست به لشکرعلی مردان خان افتاد. او شاه اسماعیل و زکریاخان وزیر را بجای گذاشت و همراه با اسماعیل خان فیلی والی لرستان به شوشتر و خوزستان متواری شد و همه خزاین و توپخانه و چادرهای آن جماعت به تصرف زندیه درآمد. کریم‌خان شاه اسماعیل را به اصفهان آورد و بر تخت نشانید و خود را وکیل الدوله نامید و برای همه سرزمین‌های عراق عجم کارگزارانی از سوی خود گماشت. از آن سو علی مردان خان پس از ورود به شوشتر یکی از خوانین را نزد والی هویزه فرستاد و از او درخواست کمک نمود و در مدت هیجده ماه نزدیک هشت هزار سوار و پیاده و تفنگچی از اهالی شوشتر و دزفول و عرب بنی لام گردآوری کرد و لشکر والی هویزه نیز به وی پیوست و اسماعیل خان فیلی نیز با نیروهای تحت فرمان خود به او پیوست و راهی کرمانشاه گردیدند. کریم خان زند که از آمدن علی مردان خان به کرمانشاهان آگاه گردید، لشکر فارس و قلمرو علیشکر (همدان) و سرزمین‌های دیگر را که سی هزار تن می‌شدند را به سرداری محمدخان زند و سرداران دیگر به جنگ علی‌مردان خان فرستاد. محمدخان زند از علی‌مردان خان شکست خورد و به سوی قلعه پری و کمازان متواری گردید و علی‌مردان خان نیز او را دنبال نمود. کریم خان پس از دریافت این خبر با نیروی اندکی از اصفهان به سوی پری و کمازان حرکت نمود جنگ سختی میان آنها در گرفت و بسیاری کشته شدند و سرانجام علی‌مردان خان شکست سختی خورد و فرار کرد و تمامی اسباب و اثاثیه و توپخانه و لشکر او به تصرف نیروهای زندیه درآمد. سپهر و سردار اسعد می‌گویند حسن علی خان حکمران کردستان که از خانواده اردلان بود سخت بیمناک شده و واقعه را به کریم خان اطلاع داد و خود به تدارک لشکر پرداخت. از سوی دیگر کریم‌خان با سپاه زندیه به کمک او آمد. لشکر حسن علی خان و کریم خان زند قشون علی مردان خان را محاصره کردند و به جنگ پرداختند. میدان این نبرد در محل پیل آور بود چون بخت کریم‌خان بیدار بود شاه سلطان حسین بدلی مغلوب و کشته شد و ناچار علی‌مردان خان به داخل شهر کرمانشان فرار کرد و چون این خبر به آزادخان رسید از سفر خود پشیمان شده راه تبریز پیش گرفت. کریم خان او را هم تعقیب کرد. در سال ۱۱۶۸ق محمدخان زند که از سرداران کریم‌خان بود و مدتی بود که از او روگردان شده بود و به علی‌مردان خان پیوسته بود در این موقع محض جبران مافات یکروز که علی‌مردان خان را تنها یافت فرصتی پیدا کرده، برای خاطر کریم خان وکیل خنجری بر شکم علی مردان خان زده و او را کشت و فورا سوار شده خود را به خدمت کریم‌خان زند رسانید.
✍️ علی بهرامسری بختیاری، نویسنده و پژوهشگر تاریخ
منابع و مآخذ
رستم التواریخ، محمدهاشم آصف
مجمل التواریخ (تاریخ زندیه)، محمدامین گلستانه
تاریخ بختیاری ، سپهر و سردار اسعد
بنه وار من ایل من ، علی آسترکی بختیاری
حکومتگران بختیاری؛ بررسی نقش و جایگاه قبیله آسترکی آستروکیان بختیاری در تحولات سیاسی - نظامی ایران و منطقه زاگرس میانی از دوره مغولان تا قاجار، علی بهرامسری بختیاری.
مراتب، مناصب، القاب و عناوین حکومتگران بختیاری و نوع حکومت بختیاری در روزگار صفویه، علی بهرامسری بختیاری.
شهر تاریخی بنه وار خلیل خان بختیاری دورکی، تختگاه، حکومت، فرهنگ و تمدن بختیاری، علی بهرامسری بختیاری
تاریخ و جغرافیای خوزستان، محمدعلی امام شوشتری
بختیاری ها حماسه ای ایلی در ایران، دیگار فرانسوی
تاریخ گیتی گشا، موسوی نامی اصفهانی
مجله التواریخ، محمدامین گلستانه
خاطرات بازن طبیب نادرشاه
مجمع التواریخ، مرعشی صفوی
کریم خان زند، جان.ر. پری
#بنیاد_علمی_ایران_بختیاری_پژوهی
https://t.me/Bakhtyari2025_ir
#بنیاد_علمی_ایران_بختیاری_پژوهی