فرمانروایان بختیاری پس از ساسانیان (۳)

دودمان بختیاری آسترکی دورکی (۹۳۰- ۱۲۴۱ق.)

بخش دهم (پاره نخست)

نبرد بختیاری ها به فرماندهی محمدحسین خان بختیاری آسترکی و قاسم‌خان بختیاری آسترکی با محمود هوتکی قندهاری

سردار اسعد، درگاهی و ابوالفتح اوژن بختیاری می نویسند کسان دیگر، از اعقاب همین خوانین بختیاری آسترکی بودند که در غائله افغان از آن ها نامبرده شده است؛ از جمله قاسم خان بختیاری که یکی از سرداران زمان شاه سلطان حسین صفوی بوده و همچنین ابوالفتح خان پسر قاسم خان که در زمان نادرشاه و کریم خان زند حکومت اصفهان را داشت.

لاکهارت می‌نویسد شاه سلطان حسین پیک هایی را برای والیان ایالات از جمله قاسم خان رییس ایل بختیاری فرستاد و از آنها خواست که برای تقویت سپاه اصفهان سواران خود را جمع آوری و آماده کنند.

ویلم فلور با استناد به روایت شاهدان هلندی به تاریخ ۳۱ مارس ۱۷۲۲ (۱۱۳۴ق) می‌گوید که انتظار میرود قاسم خان حاکم بختیاری در بیست سی روز آینده با همه نیروهایش که نزدیک هشت هزار تن هستند برای نجات پایتخت به اصفهان بیایند. همو گزارش میدهد که در ۲۱ آوریل ۱۷۲۲ (۱۱۳۴ق) قاسم خان حاکم بختیاری با سه هزار مرد جنگجو به نجف آباد در پنج مایلی شهر رسید.

هانوی گزارش می‌دهد در سال ١٧٢٢م/ ١١٣٤ق. که افغان‌ها اصفهان را شهر بندان کردند نزدیک به دوازده هزار سوار بختیاری زیر فرمان قاسم خان بختیاری در این جنگ شرکت داشتند. (ترجمه توسط نگارنده)

لاکهارت می‌گوید ۸۰۰۰ بختیاری زیر فرمان قاسم خان از راه نجف آباد برای نجات پایتخت راهی آنجا گردیدند. بختیاری‌ها برای محمود اسباب نگرانی شدند آنها در یک مرحله نیروهای او را شکست دادند و یکی از صاحب منصبان عالی رتبه او را دستگیر کردند.

شاهدان هلندی گزارش می‌دهند در سپیده دم ٦ ژویه ١٧٢٢م میرزاحسین (میرزا محمدحسین خان) با ده هزار سپاهی بختیاری به روستای نجف آباد رسید و به نیروی پیشین بختیاری پیوست. در ١٤ ژویه میرزاحسین (محمدحسین خان) فرمانده بختیاری به عنوان میرشکار باشی گماشته شد. در ۲۱ ژویه ۱۷۲۲م قاسم خان بختیاری تنزیل مقام داده شد درهای خانه اش مهر و موم و پسرش زندانی گردید. در ۵ اوت ۱۷۲۲م میرزاحسین (محمدحسین خان) با یازده هزار بختیاری به سوی اصفهان روانه شدند.

شوربختانه به دلیل ضعف شاه نالایق و توطئه چینی درباریان علیه هم دیگر و خیانت عبدالله خان حاکم هویزه هنگامی که از سوی شاه که مورد اعتماد شدید او بود برای مذاکره با محمود به گلناباد رفت، بجای اینکه مصالح کشور را در نظر بگیرد با محمود ساخت و پاخت نمود و او را تشویق کرد که هر چه زودتر به شهر حمله کند. در حالی که طبق گزارش های تاریخی محمود ابتدا پیشنهاد صلح داده بود و می خواست به قندهار بازگردد. از سوی دیگر شاه ناتوان اختلافات را به درون فرماندهان بختیاری نیز کشاند و همین باعث شد با آن همه جد و جهد و درگیری هایی که با نیروهای افغان داشتند، اما موفق نشدند.

پس از این تغییر و تحول میان سران بختیاری هفت لنگ اختلاف پدید آمد و بخشی از نیروهای بختیاری زیر فرمان قاسم خان بازگشتند. سایر نیروها نیز پس از تسخیر کامل اصفهان بازگشتند.

✍️ علی بهرامسری بختیاری، نویسنده و پژوهشگر تاریخ

منابع و مآخذ

تاریخ شرفنامه ، امیر شرفخان بدلیسی

عالم آرای عباسی، اسکندر بیگ ترکمان

جهان آرای عباسی، محمدطاهر وحید قزوینی

تاریخ بختیاری ، سپهر و سردار اسعد

بنه وار من ایل من ، علی آسترکی بختیاری

حکومتگران بختیاری؛ بررسی نقش و جایگاه قبیله آسترکی آستروکیان بختیاری در تحولات سیاسی - نظامی ایران و منطقه زاگرس میانی از دوره مغولان تا قاجار، علی بهرامسری بختیاری.

مراتب، مناصب، القاب و عناوین حکومتگران بختیاری و نوع حکومت بختیاری در روزگار صفویه، علی بهرامسری بختیاری.

شهر تاریخی بنه وار خلیل خان بختیاری دورکی، تختگاه، حکومت، فرهنگ و تمدن بختیاری، علی بهرامسری بختیاری

بختیاری در آیینه تاریخ، جن. راف. گارثویت

رساله لرستان و لرها، مینورسکی ولادیمیر

تاریخ بختیاری، ابوالفتح اوژن بختیاری

شناخت سرزمین بختیاری، نیکزاد امیرحسینی

تاریخ و جغرافیای خوزستان، محمدعلی امام شوشتری

بختیاری ها حماسه ای ایلی در ایران، ژان پیر دیگار فرانسوی

تذکره شوشتر، عبدالله جزایری شوشتری

دستور شهریاران، محمد ابراهیم نصیری

برافتادن صفویان و برآمدن محمود افغان (روایت شاهدان هلندی)، ویلم فلور

نادرشاه، لارنس لاکهارت

Hanway, Jonas, the revelation of persia, translated by me.

J.Qaem Maqami, " ASTARKI," Encyclopadia Iranica, 11/8, p. 847,/starki-sub-tribe-of the haft-lang, translated by me.

#بنیاد_علمی_ایران_بختیاری_پژوهی

https://t.me/Bakhtyari2025_ir