فرمانروایان بختیاری پس از ساسانیان (۳)

دودمان بختیاری آسترکی دورکی (۹۳۰- ۱۲۴۱ق.)

بخش پنجم

امیر جهانگیر خان بختیاری آسترکی (۱۰۱۷ ـ ۱۰۳۷ق) و جنگ قدرت با امیر شاه حسین خان بختیاری آسترکی

پس از مرگ امیر تاجمیرخان بختیاری آسترکی در سال ۱۰۱۷ق.، فرزندش امیر جهانگیرخان که مادرش شاهدخت صفوی بود به عنوان والی و حاکم نخست و امیر شاه حسین خان بختیاری آسترکی فرزنـــد امیر علی خان با لقب سلطان به عنوان حاکم درجه دوم ایالت بختیاری از سوی شاه عباس بزرگ منصوب شدند اما امیرشاه حسین که جایگاه خانی را حق خود می‌دانست با شماری از بزرگان قوم بختیاری از جمله امیر خسرو و امیر اسماعیل برادران امیر شاه نظر، امیر علی خان، امیر شیروان مقصود و امیر شاه منصور (همگی بختیاری آسترکی)، حسام امیر مقصود پسر امیرآقا، امیرسلطان حسین علایی، قاید امیر گپ و امیر پیری (گتوندی)، مهـد خورشید، خواجه تاج الدین موگویی، شیخ تاج الدین بختیاروند (بهداروند)، قاید طلحه، یوسف بابادی، قاید کمال بابادی، قاید امیر سامانی و غیره ســـر به شورش نهاد ولی سرانجام شکست خورد و امیرجهانگیر خان در حکومت مستقل گردید. پس از این رخداد خلیل خان فرزند امیرجهانگیر خان بعنوان سلطان جایگزین امیر سلطان حسین گردیده است و در غیاب پدر که در جنگ های ایران با عثمانی و پرتغالی ها فرماندهی نیروهای بختیاری را داشت، به امور ایالت می پرداخت.

اسکندر بیگ ترکمان گزارش می دهد جهانگیرخان بختیاری که از امیران لر بزرگ است با دویست تن از سوارانش در برابر سپاه رومیه (= عثمانی)، در سال ١٠٢٥ق که به قفقاز ایران حمله کرده و ایروان را محاصره نموده بودند، دلیرانه پیکار کردند و به پیروزی دست یافتند.

دکتر عبدالرضا درگاهی می نویسد امیرجهانگیرخان بختیاری آسترکی مردی شجاع، رشید و سلحشور بود. او پس از این ستیز و رشادت زیاد در میان لشکریان ایران و سران و امرا سپاه زبانزد شد، به طوری که مورد توجه شاه قرار گرفت و به خلعت نایل آمد و بر دیگران برتری یافت. همچنین امیر جهانگیر خان در نبرد دریایی ارتش ایران با پرتغالی ها در فتح عمان نقش بنیادی داشت که پس از این پیروزی از سوی شاه عباس لقب «خسرو دریای عمان» به وی داده شد.

به گزارش ترکمان در سال ۱۰۲۹ق شاه عباس یکم جهانگیر خان بختیاری را سرکار بند بستن آب کوهرنگ فرمود تا با کندن کانالی آب کارون را به زاینده رود پیوست نماید.

دکتر ژان پیر دیگار فرانسوی می نویسد شاه عباس خود شخصاً در سال ۱۰۲۸ق/ ۱۶۱۹م و در حضور جهانگیر خان آسترکی امیر بختیاری ها، از طرح انتقال آب کوهرنگ به زاینده رود بازدید کرد همانگونه که در سال ۱۵۹۰/۹۹۸ از گندمان و در سال ۱۰۲۰ق/ ۱۶۱۱م از داران (فریدن) که از املاک سران آسترکی (هفت لنگ) در ییلاق بودند، دیدن کرده بود.

امیر جهانگیر خان بختیاری آسترکی حدود ۳۰ سال به عنوان سلطان (حاکم درجه دوم) و نایب پدرش بود و ۲۰ سال هم به عنوان حاکم و والی ایالت بختیاری فرمانروایی نمود و یکی از سرداران نامدار ایران در روزگار صفویه بود که در سال ۱۰۳۷ق چهره در نقاب خاک کشید و فرزندش خلیل خان جانشین او گردید.

دنباله دارد.......

✍️ علی بهرامسری بختیاری، نویسنده و پژوهشگر تاریخ

منابع و مآخذ

تاریخ شرفنامه ، امیر شرفخان بدلیسی

عالم آرای عباسی ، اسکندر بیگ ترکمان

تاریخ عباسی، ملا جلال الدین محمد یزدی

عباسنامه، محمدطاهر وحید قزوینی

تاریخ بختیاری ، سپهر و سردار اسعد

بنه وار من ایل من ، علی آسترکی بختیاری

حکومتگران بختیاری؛ بررسی نقش و جایگاه قبیله آسترکی آستروکیان بختیاری در تحولات سیاسی - نظامی ایران و منطقه زاگرس میانی از دوره مغولان تا قاجار، نشریه تاریخ و فرهنگ دانشگاه فردوسی مشهد ، علی بهرامسری بختیاری.

مراتب، مناصب، القاب و عناوین حکومتگران بختیاری و نوع حکومت بختیاری در روزگار صفویه، انجمن علمی - تخصصی تاریخ پژوهی دانشگاه فردوسی مشهد، علی بهرامسری بختیاری.

شهر تاریخی بنه وار خلیل خان بختیاری دورکی، تختگاه، حکومت، فرهنگ و تمدن بختیاری، دو فصلنامه علمی تخصصی مطالعات ایلات و عشایر، دانشگاه آزاد شوشتر، علی بهرامسری بختیاری

بختیاری در آیینه تاریخ، جن. راف. گارثویت

رساله لرستان و لرها، مینورسکی ولادیمیر

تاریخ بختیاری، ابوالفتح اوژن بختیاری

یادداشت ها و خاطرات سردار ظفر

تاریخ و جغرافیای خوزستان، محمدعلی امام شوشتری

بختیاری ها حماسه ای ایلی در ایران، ژان پیر دیگار فرانسوی

J.Qaem Maqami, " ASTARKI," Encyclopadia Iranica, 11/8, p. 847, available online at http://www. Iranicaonline.org/articles/starki-sub-tribe-of the haft-lang, translated by me.

GENE R. GARTHWAITE, Khans and Shahs (A history of the Bakhtiyari Tribe in Iran), translated by me.

#بنیاد_علمی_ایران_بختیاری_پژوهی

https://t.me/Bakhtyari2025_ir