فرمانروایان بختیاری پس از ساسانیان (۲)،اتابکان لر بزرگ،دور سوم حکومت اتابک پیراحمد و افراسیاب سوم
فرمانروایان بختیاری پس از ساسانیان (۲)
دودمان فضلویه (اتابکان لر بزرگ)(۵۵۰-۸۲۷ق.)
بخش چهاردهم (پاره چهارم)
دور سوم حکومت اتابک پیراحمد (یک سال ۸۱۲/۸۱۱)
و برادرش اتابک افراسیاب سوم(۷۹۶-۸۱۲ق)
همانگونه که در جستار پیشین گفته شد، پس از مرگ تیمور در سال ۸۰۷ ق. نوه او پیرمحمد به هواداری اتابک افراسیاب دوباره اتابک پیراحمد را دستگیر و به مدت چهار سال به زندان افکند.
در این مدت اتابک افراسیاب سوم زمام امور لرستان را در دست داشت. در سال ۸۱۱ ق. که اسکندر یکی از نوادگان تیمور به حکومت فارس رسید پیراحمد را رهانید و او را به حکومت لر بزرگ برگماشت. اتابک احمد این بار نیز سیاست ویژه خود را در امر فرمانروایی بر قبایل لر پیش گرفت. او ظلم و ستم را بیش از پیش روا داشت و بسیاری از امرا و ارکان دولت را کشتار نمود.
شوربختانه منابع درباره هماورد وی برادرش اتابک افراسیاب که نیمی از حکومت را بر عهده داشت، تا سال ۸۱۱ ق. و کشته شدن پیراحمد سکوت کرده اند. در واقع این رویه اتابک پیراحمد در پیوند با مخالفت های برادرش بوده است که پشتیبانی بخش زیادی از قبایل صاحب نفوذ از جمله قبیله آسترکی را داشته است. این ستیزه جویی ها و کشمکش ها باعث ویرانی لرستان گردید که روزگاری رشک بهشت بود.
اتابک پیراحمد در اعمال سیاست خود از پشتیبانی و همکاری برخی از امراء و سران قبایل برخوردار بود اما گروه دیگری از سران و امرا و اعیان مخالف رویه او بودند و از برادرش اتابک افراسیاب پشتیبانی می کردند.
اتابک احمد خواستار اعمال نظارت و سلطه مستقیم و دخالت جویانه در سازمان اجتماعی
واحدهای قبیله ای ایالت لرستان بود این امر سران قبایل را در دو دسته کلی جای می‌داد. گروهی از امرا که پایگاه قبیله ای محکمی نداشتند جزو اعیان و مدیران امور حکومتی بودند و از حکومت متمرکز وی پشتیبانی می کردند؛ و گروه دوم امرایی که خواهان ادامه رویه پذیرفته شده در نظام سیاسی منطبق با اشرافیت قبیله ای یعنی حفظ سازمان اجتماعی قبیله ای و نیز خواهان امتیازات ویژه‌ای برای سران قبایل بودند و از اتابک افراسیاب پشتیبانی می کردند. امری که پیامدهای ویرانگر اجتماعی و اقتصادی بر جای گذاشت و ضعف و ناتوانی حکومت مرکزی را افزون تر و بحران ساختار سیاسی را ژرفتر و گسترده کرد. این چنین بود که سررشته امور اداری و سیاسی قلمرو حکومت لر بزرگ از دست اتابک پیراحمد خارج شد.
سرانجام در پی کشته شدن فرزند یکی از سران و سرداران قبیله آسترکی به دست اتابک،
قبیله آسترکی در سال ۸۱۱ یا ۸۱۲ ق. به رهبری امیر بهرام شاه آسترکی (نیای بزرگم) قیام کردند و اتابک پیراحمد را کشتند. گویا سرانجام این ستیزه چندین ساله به سود هواداران اتابک پیراحمد پایان یافته است چون پس از قتل پیر احمد پسرش ابوسعید عموی خود اتابک افراسیاب را دستگیر و زندانی کرد و برای تایید جانشینی خود نزد اسکندر رفت.
دنباله دارد......
✍️علی بهرامسری بختیاری، نویسنده و پژوهشگر تاریخ
منابع و مآخذ
تاریخ نطنزی ، معین الدین نطنزی
تاریخ شرفنامه ، امیر شرفخان بدلیسی
بنه وار من ایل من ، علی آسترکی بختیاری
اتابکان لر بزرگ ، شهرام یوسفی فر
حکومتگران بختیاری؛ بررسی نقش و جایگاه قبیله آسترکی آستروکیان بختیاری در تحولات سیاسی - نظامی ایران و منطقه زاگرس میانی از دوره مغولان تا قاجار، نشریه تاریخ و فرهنگ دانشگاه فردوسی مشهد ، علی بهرامسری بختیاری.
مراتب، مناصب، القاب و عناوین حکومتگران بختیاری و نوع حکومت بختیاری در روزگار صفویه، انجمن علمی - تخصصی تاریخ پژوهی دانشگاه فردوسی مشهد، علی بهرامسری بختیاری.
تاریخ جهان آرا ، قاضی احمد غفاری قزوینی
تاریخ وصاف، شهاب الدین عبدالله شیرازی
تاریخ آل مظفر، محمود کتبی (گیتی)
تاریخ ظفرنامه، شرف الدین علی یزدی
#بنیاد_علمی_ایران_بختیاری_پژوهی
https://t.me/Bakhtyari2025_ir
فرمانروایان بختیاری پس از ساسانیان (۲)
دودمان فضلویه (اتابکان لر بزرگ)(۵۵۰-۸۲۷ق.)
بخش چهاردهم (پاره پنجم)
حکومت اتابک پیراحمد (۷۹۲-۷۹۳)؛ (۷۹۵-۷۹۸)؛(یک سال ۸۱۱یا ۸۱۲)
و برادرش اتابک افراسیاب سوم (۷۹۶-۸۱۲ق)
همه تاریخ نگاران گزارش داده اند که در زمان اتابک پیراحمد و برادرش اتابک افراسیاب سوم، سرزمین لرستان به شوند ستیزه های فراوان میان دو برادر ویران و نابود گردید. اما شاعر بلند آوازه ایران خواجه حافظ شیرازی غزلی بلند بالا در وصف شکوه ایذه پایتخت اتابکان در زمان فرزند اتابک پشنگ یعنی پیر احمد یا افراسیاب سروده است.
اینک پرسش این است که چرا خواجه از این شخص که ناکارآمدترین فرد در دودمان اتابکان بود، را مورد ستایش قرار داده است. در یکی از ابیات از شوکت پور پشنگ و تیغ عالمگیر وی سخن رانده است در حالی که این اتابک نه جایی را فتح کرد و نه توانست در برابر دشمن خود شاه منصور مظفری پایداری نماید.
افسر سلطان گل پیدا شد از طرف چمن
مقدمش یا رب مبارک باد بر سرو و سمن
خوش به جای خویشتن بود این نشست خسروی
تا نشیند هر کسی اکنون به جای خویشتن
خاتم جم را بشارت ده به حسن خاتمت
کاسم اعظم کرد از او کوتاه دست اهرمن
تا ابد معمور باد این خانه کز خاک درش
هر نفس با بوی رحمان می‌وزد باد یمن
شوکت پور پشنگ و تیغ عالمگیر او
در همه شهنامه‌ها شد داستان انجمن
خنگ چوگانی چرخت رام شد در زیر زین
شهسوارا چون به میدان آمدی گویی بزن
جویبار ملک را آب روان شمشیر توست
تو درخت عدل بنشان بیخ بدخواهان بکن
بعد از این نشگفت اگر با نکهت خلق خوشت
خیزد از صحرای ایذج نافه مشک ختن
گوشه گیران انتظار جلوهٔ خوش می‌کنند
برشکن طرف کلاه و برقع از رخ برفکن
مشورت با عقل کردم گفت حافظ می بنوش
ساقیا می ده به قول مستشار مؤتمن
ای صبا بر ساقی بزم اتابک عرضه دار
تا از آن جام زرافشان جرعه‌ای بخشد به من
✍️علی بهرامسری بختیاری، نویسنده و پژوهشگر تاریخ
منابع و مآخذ
تاریخ نطنزی ، معین الدین نطنزی
تاریخ شرفنامه ، امیر شرفخان بدلیسی
بنه وار من ایل من ، علی آسترکی بختیاری
اتابکان لر بزرگ ، شهرام یوسفی فر
حکومتگران بختیاری؛ بررسی نقش و جایگاه قبیله آسترکی آستروکیان بختیاری در تحولات سیاسی - نظامی ایران و منطقه زاگرس میانی از دوره مغولان تا قاجار، نشریه تاریخ و فرهنگ دانشگاه فردوسی مشهد ، علی بهرامسری بختیاری.
مراتب، مناصب، القاب و عناوین حکومتگران بختیاری و نوع حکومت بختیاری در روزگار صفویه، انجمن علمی - تخصصی تاریخ پژوهی دانشگاه فردوسی مشهد، علی بهرامسری بختیاری.
تاریخ جهان آرا ، قاضی احمد غفاری قزوینی
تاریخ وصاف، شهاب الدین عبدالله شیرازی
تاریخ آل مظفر، محمود کتبی (گیتی)
تاریخ ظفرنامه، شرف الدین علی یزدی
#بنیاد_علمی_ایران_بختیاری_پژوهی https://t.me/Bakhtyari2025_ir